Ciekawość świata i odkrywanie nowych sposobów radzenia sobie z jego zmiennością i złożonością są naturalnym procesem towarzyszącym człowiekowi od zawsze. Nieustanne pogłębianie wiedzy, dociekanie natury zjawisk oraz chęć poznawania i przekształcania otoczenia powodują, że potrzeby ludzi inicjują wynalazczość. Ulepszenia i nowatorskie pomysły, nawet te z pozoru proste, a z perspektywy czasu mało istotne, stają się inspiracją do kolejnych, często bardziej złożonych koncepcji. Wynikiem ich połączenia nie jest wyłącznie suma poszczególnych, oddzielnych zagadnień. Współdziałanie i dopełnianie się ich odrębnych aspektów daje znacznie szersze, synergiczne efekty. To właśnie one stanowią fundament tego, że w XXI wieku oczywistym i powszednim stało się korzystanie z Internetu i zaawansowanych technologii.

Integrowanie rozwiązań technologicznych i innowacyjnych pomysłów przyczyniło się do powstania utożsamianych z czwartą rewolucją przemysłową szeregu technologii wykorzystujących sztuczną inteligencję. Należą do nich: Internet Rzeczy, druk 3D, Cloud Computing, komunikacja między maszynami, czy maszynami a człowiekiem.

Przemysł 4.0 tworzą „inteligentne fabryki”, z maszynami na poziomie automatyzacji umożliwiającym im samodzielne funkcjonowanie, zintegrowane we wspólnym systemie produkcji, obsługiwanym przez algorytmy i sztuczną inteligencję. Podobnie dzieje się dzisiaj w obszarze magazynowania i dystrybucji, gdzie cyfryzacja, automatyzacja postępuje w tempie podobnym do tego jak w Przemyśle 4.0. Władze Samorządowe posiadają świadomość, że wiele firm w regionie wciąż ma problemy z wdrażaniem usług cyfryzacji, czy Internetu - kamieni milowych trzeciej rewolucji przemysłowej, a budowanie silnej Zachodniopomorskiej Gospodarki 4.0 wciąż jest na wczesnym etapie.

Blokadą w marszu przedsiębiorstw w kierunku 4.0. są wysokie koszty digitalizacji i rozwiązań sieciowych zestawione z koniecznością unowocześnienia parku maszynowego i sprzętowego lub modyfikacji, czy rekonstrukcji infrastruktury firm. W związku z tym, na Pomorzu Zachodnim obserwuje się punktowe inwestowanie w technologie cyfrowe i Internet Rzeczy. Większości zachodniopomorskich firm brakuje wizji oraz dojrzałego, holistycznego podejścia do całościowych rozwiązań, a wśród przedsiębiorstw wdrażających rozwiązania Przemysłu 4.0 funkcjonują rozproszone systemy IT. Postępujące zmiany pokazują, że region posiada jednak potencjał, który odpowiednio skoordynowany stworzy warunki rozwoju gospodarki przyszłości. Pomimo tego, w praktyce można mówić raczej o stopniowej ewolucji w kierunku rozwiązań określanych jako standardy przemysłu czwartej generacji, niż błyskawicznej rewolucji w tym zakresie.

Niemniej jednak Samorząd już dziś dostrzega fakt, że na świecie, mimo wciąż trwającej czwartej rewolucji przemysłowej i faktu, że nadal wiele krajów i regionów, w tym Zachodniopomorskie, ma wiele do nadrobienia w kwestii jej rozwiązań, to na horyzoncie pojawia się już, przynajmniej teoretyczny, zarys piątej rewolucji przemysłowej.

W centrum Gospodarki 4.0 znajduje się Internet i szybka analiza danych. Analitycy Komisji Europejskiej są zdania, że siłą napędową piątej rewolucji przemysłowej stają się technologie kognitywne, umożliwiające inteligentnym maszynom wykonywanie zadań dotychczas zarezerwowanych wyłącznie dla człowieka. Co-boty będą pracować u boku człowieka w całkowitej harmonii, wprowadzając przedsiębiorstwa na wyższy poziom personalizacji produktów.

Europejska gospodarka przyszłości, aby zachować konkurencyjność, pozostać motorem dobrobytu i zwiększyć odporność branż na wstrząsy zewnętrzne, takie jak kryzys COVID-19, uzupełnia istniejące podejście Gospodarki 4.0, umieszczając badania i innowacje w służbie przejścia do zrównoważonego, zorientowanego na człowieka i odpornego przemysłu i usług.

Również zachodniopomorska gospodarka przyszłości powinna wykraczać poza dotychczasową produkcję towarów i usług dla zysku. W związku z tym, należy dążyć do wzmacniania roli i wkładu przemysłu w rozwój społeczny, a dobre samopoczucie pracownika starać się umieszczać w centrum procesu produkcyjnego. Ponadto kluczowe staje się wykorzystywanie nowych technologii, aby zapewnić dobrobyt wychodzący poza miejsca pracy i wzrost gospodarczy,
przy jednoczesnym poszanowaniu środowiska naturalnego, w celu zapewnienia wysokiej jakości życia obecnych i przyszłych pokoleń. Niezbędnym składnikiem sukcesu tej koncepcji jest współtworzenie, współpartycypowanie i dobra wola interesariuszy w kreowaniu zachodniopomorskiego ekosystemu innowacji.

Mając świadomość jak istotne z punktu widzenia osiąganych rezultatów jest wspólne działanie, władze Pomorza Zachodniego, w swojej długofalowej koncepcji zarządzania regionem, nastawione są na świadomą partycypację społeczną - dialog, wymianę spostrzeżeń, jednoczenie sił oraz łączenie pomysłów, światopoglądów, doświadczeń i kompetencji różnych środowisk helisy, w celu wypracowywania innowacyjnych rozwiązań. Współdziałanie przynosi bowiem dużo lepsze efekty niż inicjatywy polegające jedynie na informowaniu przez Samorząd interesariuszy o kierunku podejmowanych działań. Dodatkowo motywuje do wymiany wiedzy i dzielenia się ideami, w celu wypracowania możliwie optymalnych rozwiązań dla Pomorza Zachodniego.

Zarządzanie regionalnym systemem innowacji z uwzględnieniem partycypacji społecznej skutkuje tym, że beneficjenci RIS3 WZ jednocześnie ją tworzą i mają wpływ na kierunkowanie jej założeń. Wzajemna komunikacja i wspieranie się Samorządu i obywateli Pomorza Zachodniego we wspólnym podejmowaniu decyzji kluczowych dla regionu, mających bezpośredni związek z funkcjonowaniem obszarów, których są członkami, to bardzo istotna składowa, oddziałująca na kształt prowadzonej polityki innowacyjnej.

Władze Samorządowe uwzględniają zatem w swej polityce innowacyjnej tzw. zbiorową inteligencję, umożliwiającą synergiczne połączenie różnorodnej wiedzy i umiejętności poszczególnych członków regionalnego systemu innowacji. Zachęcają przy tym do organizowania się, z wykorzystaniem technologii teleinformatycznych i mediów społecznościowych, w tymczasowych, nieformalnych grupach i zespołach, w celu wspólnego wypracowywania pomysłów służących kreowaniu rozwoju zachodniopomorskiego systemu innowacji.

Wspólne tworzenie zachodniopomorskiej przyszłości społeczno-gospodarczej wymaga nie tylko wdrażania skutecznych rozwiązań, ale także umiejętności przewidywania i szybkiego reagowania na światowe przeobrażenia. Aby wykorzystać szanse, jakie niosą za sobą globalne trendy, niezbędne jest kreatywne i perspektywiczne podejście. Region, jako podstawowy obszar budowania i formowania życia społeczno-gospodarczego, ponosi w tym zakresie największą odpowiedzialność, kierując się zarówno dobrem jednostek, jak i całych gałęzi przemysłu. Odpowiadając na to Władze Województwa od wielu lat dążą do przekształcenia Pomorza Zachodniego w miejsce, którego nieodłączną częścią są innowacje i rozwój technologii. Wykorzystują do tego między innymi takie instrumenty oddziaływania, jak regionalny program operacyjny, strategia rozwoju województwa, realizująca jej założenia polityka gospodarcza,
czy wreszcie kluczowa z punktu widzenia tworzenia nowoczesnego jutra - strategia innowacji. Powyższe dokumenty, obierając za cel zbudowanie silnej gospodarki oraz innowacyjnego społeczeństwa regionu, wyznaczają kierunki działań i zachęcają do podjęcia aktywności i współpracy wszystkich jednostek samorządu terytorialnego, podmiotów gospodarczych, instytucji otoczenia biznesu, szkół wyższych i ośrodków naukowo-badawczych, placówek oświaty oraz mieszkańców województwa. Jest to o tyle istotne, że pomimo ważnej roli inicjatora jaką pełni Samorząd, dla osiągnięcia oczekiwanych efektów niezbędne jest podejście kompleksowe i zaangażowanie każdej z grup tworzących ekosystem społeczno-gospodarczy województwa.

Regularny monitoring sytuacji Pomorza Zachodniego, analiza kierunków zmian jego potencjałów i ograniczeń, ocena wpływu czynników zewnętrznych oraz uwzględnianie prognoz gospodarczych stanowiły podstawę do budowania teraźniejszości i poszukiwania rozwiązań, które pozwalają w sposób skuteczny i przemyślany wprowadzać nowe standardy przyszłości, opartej na innowacjach. Konsekwentnie realizowane do tej pory inicjatywy oraz wdrażane środki unijne pozwoliły przygotować się na zjawiska oddziałujące na region oraz kształtować je w pozytywny sposób. Ponadto, określenie w RIS3 WZ potrzeb wszystkich stron, wyznaczenie kluczowych celów oraz uwzględnienie barier, ma wspomóc zachodzące na Pomorzu Zachodnim pozytywne procesy przemian.

Kierując się zasadami zrównoważonego rozwoju, Samorząd Województwa już od dłuższego czasu za priorytetowe traktuje zadania na rzecz transformacji zachodniopomorskich przedsiębiorstw w oparciu o cyfryzację oraz implementowanie rozwiązań w zakresie zrównoważonej gospodarki przyszłości. Promowane i wspierane są sieci innowacji biznesowej, digitalizacja przedsiębiorstw oraz zaangażowanie sektora prywatnego w działalność B+R. Ponadto wzmacniane są powiązania między środowiskiem naukowym a lokalnymi przedsiębiorstwami budujące ekosystem przedsiębiorczości. Rozbudowywana jest również infrastruktura telekomunikacyjna. W kontekście działań dążących do osiągnięcia neutralności klimatycznej przeprowadzanych jest wiele inwestycji związanych z gospodarką niskoemisyjną, w tym z zakresu nowoczesnych rozwiązań transportowych oraz elektromobilności. Wdrażanych jest także szereg projektów związanych z wymianą źródeł ciepła i termomodernizacji budynków mieszkaniowych i obiektów użyteczności publicznej, czy zwiększaniem zastosowania odnawialnych źródeł energii. Dofinansowywane są farmy fotowoltaiczne, pompy ciepła i instalacje wykorzystujące biomasę. Ponadto to właśnie na Pomorzu Zachodnim prowadzone są prace związane z tzw. zielonym wodorem. To pozyskiwane w drodze elektrolizy czyste, ekologiczne paliwo, które posiada ogromny potencjał w transformacji do zielonej gospodarki regionu. W celu poprawy jakości usług publicznych wykorzystywana jest e-administracja oraz cyfrowe zasoby publiczne, umożliwiające obsługę osób prywatnych i przedsiębiorców w zakresie spraw dotyczących procedur administracyjnych, np. związanych z gospodarką przestrzenną, czy ochroną zdrowia.

Równolegle do podejmowanych przez władze województwa działań na płaszczyźnie transformacji cyfrowej, przemysłowej, usługowej, ekologicznej i naukowej, uwarunkowania rynkowe, społeczne oraz kulturowe wymusiły również zmianę postaw wśród przedsiębiorców, reprezentantów nauki oraz mieszkańców, jako zwykłych ludzi. Znaczący wpływ na przyspieszenie tych procesów miał kryzys wywołany przez pandemię COVID-19, który spowodował, że szczególnie lokalni przedsiębiorcy i uczelnie zmuszeni zostali do wdrażania w przyspieszonym tempie rozwiązań związanych z szeroko rozumianą cyfryzacją. Powszechnie korzystano z możliwości pracy zdalnej oraz, w miarę dostępności, w maksymalnym stopniu wykorzystywano technologie ICT.

Województwo dysponuje ogromnym potencjałem i zasobami w obszarze produkcji energii ze źródeł odnawialnych, co predestynuje je do roli krajowego lidera. To tutaj powstają niemal wszystkie komponenty do farm wiatrowych. Wiele światowych firm działających na rynku rozwiązań dla elektrowni wiatrowych, dostrzegając potencjał regionu w trym zakresie, ulokowało się na Pomorzu Zachodnim, a powstające tu produkty znajdują odbiorców na całym świecie. Również sektor offshore dostrzega wiele korzyści z zachodzących zmian. Firmy z regionu dysponują znaczącym potencjałem do budowy konstrukcji offshore, w tym specjalistycznych jednostek pływających do eksploatacji zasobów morza. Zachodniopomorscy przedsiębiorcy posiadają duże doświadczenie w produkcji elementów niezbędnych do budowy morskich i lądowych farm wiatrowych, które dobrze wykorzystane przyśpieszą zieloną transformację regionu.

Zmieniające się potrzeby gospodarki i społeczeństwa wymagają również przeobrażeń w systemach i metodach kształcenia w szkołach wyższych. Zachodniopomorskie uczelnie wykazują coraz większą otwartość na potrzeby rynku pracy oraz poszerzają i dostosowują swoją ofertę dydaktyczną do oczekiwań studentów oraz stawianych im wymagań zawodowych. Uwzględniając sytuację demograficzną, szkoły wyższe poszerzają ofertę edukacyjną wobec różnych grup wiekowych i potrzeb potencjalnych studentów. Zachodniopomorskie uczelnie, zgodnie z ideą promującą edukację przez całe życie, dają możliwość rozwijania i doskonalenia, a nawet zmiany swoich kwalifikacji. Ponadto działania w kierunku nowoczesnej edukacji podejmowane są także już na etapie szkół średnich.

Na Pomorzu Zachodnim rośnie również świadomość wagi dostępu do informacji, jako czynnika wpływającego obecnie na rozwój gospodarczy. Stwarzane są warunki do współpracy pomiędzy sferą biznesu a nauką, co pozwala wykorzystać nowoczesne rozwiązania naukowe do wprowadzania na rynek innowacyjnych produktów i usług. W regionie proces transferu wiedzy i technologii wdrażany jest poprzez szereg podmiotów, głównie reprezentujących szkoły wyższe. Ich ofertę wspierania działalności gospodarczej i B+R uzupełniają bazy ze zgromadzonymi wynikami przeprowadzonych prac oraz przygotowanymi do wdrożenia rozwiązaniami technologicznmi.

Działania na rzecz innowacyjności prowadzone są także poprzez różne inicjatywy instytucji i firm. Organizowane są warsztaty programowania, usługi doradcze dla przedsiębiorców pozwalające skonsultować pomysły na rozwój biznesu, w tym w obszarze cyfryzacji, diagnozowane są potrzeby jednostek samorządu terytorialnego w zakresie wyposażenia w technologie informacyjno-komunikacyjne oraz badany jest stopień ich wykorzystania podczas świadczenia usług z obszaru elektronicznej administracji. Prowadzone są projekty mające na celu wzmocnienie umiejętności współczesnych inżynierów, czy ścieżek kariery przedsiębiorczej kobiet-inżynierów, organizowane są także olimpiady zachęcające do rozwijania predyspozycji technicznych uczniów szkół średnich. Ponadto prywatne firmy tworzą nowatorskie programy szkoleniowe, skierowane do uczniów szkół średnich, pozwalające zapoznać się z nowymi technologiami oraz nabyć umiejętności miękkie, na przykład związane ze skuteczną komunikacją, zarządzaniem projektami, czy przywództwem. Na Pomorzu Zachodnim działają laboratoria związane z branżą motoryzacyjną oraz powstają nowoczesne centra i ośrodki badawczo-rozwojowe związane z medycyną, czy nowoczesnymi technologiami z branży jachtowej.

Na rozwój innowacyjności sektora MŚP, a co za tym idzie zwiększanie konkurencyjności gospodarki istotny wpływ mają także zachodniopomorskie regionalne agencje i fundusze. Dzięki zapewnieniu różnorodnych źródeł finansowania (m.in. pożyczki, poręczenia, reporęczenia, gwarancje) oraz posiadanym kompetencjom, zasobom i doświadczeniu podmioty te pomagają osiągać założone cele operacyjne dotyczące wsparcia potencjalnych beneficjentów. Pozyskiwane przez nie środki m.in. z funduszy europejskich, środków zwrotnych (inżynieria finansowa) z przeznaczeniem na szkolenia i usługi doradcze dla osób prowadzących własną działalność gospodarczą, właścicieli przedsiębiorstw, a także zatrudnionych pracowników, zapewniają możliwość zdobywania wiedzy i doskonalenia zawodowego, w tym nabywania nowych kompetencji. Podmioty te odgrywają równie istotną rolę w procesie niwelowania negatywnych skutków oddziaływania pandemii COVID-19 na koniunkturę przedsiębiorstw, poprzez wdrożenie instrumentów interwencyjnych wsparcia dedykowanych sektorom dotkniętym finansową zapaścią.

Wspólne działania podejmowane przez samorządy, firmy, świat nauki i społeczeństwo obywatelskie zmieniają innowacyjne oblicze Pomorza Zachodniego, a nagromadzone zasoby wiedzy umożliwiają dążenie do tworzenia zachodniopomorskiej inteligentnej gospodarki przyszłości, opartej o wysoką technikę i wykwalifikowane zasoby ludzkie. To dzięki wiedzy, i za jej sprawą, możliwe jest funkcjonowanie w świecie kształtowanym przez zmiany technologiczne następujących po sobie rewolucji przemysłowych.

Inwestycja w człowieka, niezależnie od czasów rewolucji, w której żyje, jest zawsze opłacalna. Dla Władz Pomorza Zachodniego zatem najważniejszą inwestycją jest ta w ludzi, tworzących nowe, lepsze jutro.