Inteligentne specjalizacje to stymulatory rozwoju gospodarczego Pomorza Zachodniego, opartego na wiedzy i innowacjach.

Poszukiwanie nisz gospodarczych dla Pomorza Zachodniego stwarza możliwość poznania potencjału innowacyjnego regionu oraz przekształcania jego infrastruktury przemysłowej i badawczo-rozwojowej pod kątem branż rozwijających się i międzynarodowych trendów. Proces ten wymaga selektywnego wsparcia odpowiednich gałęzi gospodarki regionu i nadania im strategicznego znaczenia, co wiąże się z koncentracją funduszy rozwojowych na priorytetach o największym potencjale wzrostu. Równie istotne jest zachowanie elastycznego podejścia do możliwości poszukiwania nowych, niszowych obszarów o dużym potencjale rozwojowym, będących poza przestrzenią inteligentnych specjalizacji.

Opracowanie i realizacja przez Pomorze Zachodnie strategii innowacji, opartej na koncepcji inteligentnych specjalizacji, stanowi jeden z elementów spełnienia warunku koniecznego stawianego przez Unię Europejską, w celu uzyskania przez region dostępu do funduszy. Władze Samorządowe są przekonane o słuszności wdrażania jej założeń, opierających się o wspieranie najbardziej perspektywicznych branż. Dzięki takiemu podejściu będzie można przyspieszyć wzrost gospodarczy województwa i umiejscowić region wyżej w międzynarodowym podziale pracy globalnej gospodarki.

Budowanie przewagi konkurencyjnej Pomorza Zachodniego powinno opierać się także o specyficzne, regionalne przewagi komparatywne, przy uwzględnieniu rozwoju tych gałęzi gospodarki, które wykorzystują wewnętrzny potencjał województwa, a także tych pozwalających osiągnąć lepsze efekty od konkurencji i charakteryzujących się wyższą wydajnością pracy.

Tworzenie strategii rozwoju w oparciu o inteligentne specjalizacje Pomorza Zachodniego to nowa generacja polityki badawczej i innowacyjnej, wykraczająca poza klasyczne inwestycje w badania i technologie oraz ogólne kreowanie potencjału w zakresie innowacyjności. Poszukiwanie takich innowacyjnych sektorów wymaga od Władz Samorządowych systematycznego wykorzystywania procesu przedsiębiorczego odkrywania (PPO), który jest uznanym przez Komisję Europejską elementem strategicznego planowania, identyfikacji, weryfikacji i ewentualnej modyfikacji założeń RIS3, opartym o rozwój inteligentnych specjalizacji.

Proces przedsiębiorczego odkrywania daje możliwość określenia, z czym Pomorze Zachodnie radzi sobie najlepiej w dziedzinie badań, rozwoju i innowacji oraz wyznaczenia branż, które mają największy wpływ na rozwój gospodarki - generują najwięcej innowacyjnych rozwiązań oraz odpowiadają za większość eksportu regionu. PPO pozwala władzom regionalnym na identyfikowanie nowych trendów technologicznych, biznesowych, naukowych, uzyskanie informacji o problemach i oczekiwaniach przedsiębiorstw, a następnie odpowiednią korektę polityki oraz instrumentów wspierania innowacji.

Dzięki zaangażowaniu w proces definiowania inteligentnych specjalizacji m.in. przedsiębiorców, naukowców, instytucji otoczenia biznesu, w tym klastrów i społeczeństwa, według modelu poczwórnej helisy, możliwe staje się skuteczne tworzenie i wdrażanie rozwiązań technologicznych, zgodnie z potrzebami rynku. Rezultatem stosowania przez Samorząd procesu przedsiębiorczego odkrywania, na drodze do identyfikacji IS regionu, jest spodziewany zwrot z inwestycji publicznych w innowacje i polepszenie wydajności pracy, niezbędne do wyrównania poziomu społeczno-gospodarczego Polski względem krajów Europy Zachodniej.

W województwie zachodniopomorskim przyjęto zasadę wieloetapowego, ewolucyjnego wyznaczania inteligentnych specjalizacji, w którym istotną rolę odgrywają eksperci ze świata nauki oraz przedstawiciele przedsiębiorstw, co, w połączeniu z analizami rynkowymi i statystycznymi, buduje silną podstawę sprawnego diagnozowania społeczno-gospodarczego potencjału regionu.

Z reguły proces ten toczy się na drodze prób i błędów oraz eksperymentów z nowymi rodzajami działalności, dlatego Pomorze Zachodnie wychodzi do partnerów helisy z inicjatywą, by wspólnie angażować się w projektowanie RIS3 WZ. Kluczowym dla powodzenia PPO jest ich chęć i dobra wola do współdziałania w obszarach swoich kompetencji.

Dzięki integracji oraz syntezie rozproszonej i fragmentarycznej wiedzy ze świata biznesu, nauki i technologii można trafnie zidentyfikować mocne strony i potrzeby regionu, a przez to skutecznie wpierać rozwój innowacji.

Traktując przedsiębiorcze odkrywanie jako interaktywny i integracyjny proces, w którym odpowiednie podmioty identyfikują nowe i potencjalne obszary najbardziej zdolne do wykorzystania potencjału regionu, władze samorządowe starają się dotrzeć również do tych partnerów helisy, których udział w PPO mógłby zostać zwiększony - małych i średnich przedsiębiorców, młodych firm, czy organizacji non-profit, nie polegając jedynie na głosach renomowanych podmiotów i typowych klientów. Zasadnym wydaje się również wypracowanie i wdrożenie modelu zarządzania procesem przedsiębiorczego odkrywania dla poszczególnych inteligentnych specjalizacji, polegającego w głównej mierze na testowaniu szeregu działań animacyjnych, których głównym celem będzie konsolidacja danego środowiska. Istotnym będzie zaangażowanie w takie działania regionalne podmioty (np. konsorcja), w tym klastry.

W województwie zachodniopomorskim jednostką odpowiedzialną za koordynowanie procesu identyfikacji i zarządzania inteligentnymi specjalizacjami, w ramach procesu przedsiębiorczego odkrywania, jest Biuro ds. Innowacyjności i Inteligentnych Specjalizacji w strukturach Centrum Inicjatyw Gospodarczych (CIG) Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego. Wzmacnia ono współpracę pomiędzy uczestnikami ekosystemu innowacji w regionie oraz koordynuje monitoring wdrażania regionalnej strategii innowacji.

Kluczowymi działaniami podejmowanymi w zakresie procesu przedsiębiorczego odkrywania są:

• wywiady bezpośrednie z polskimi i zagranicznymi przedsiębiorstwami, zarówno już funkcjonującymi, jaki i dopiero zainteresowanymi podjęciem działalności na terenie Pomorza Zachodniego – daje to możliwość pozyskania informacji istotnych z punktu widzenia analizy potencjału innowacyjnego, stanowi monitoring innowacyjnych potrzeb firm oraz daje pogląd jak postrzegany jest regionu jako miejsce dla biznesu,
• cykliczne spotkania z przedsiębiorcami Pomorza Zachodniego, reprezentującymi poszczególne inteligentne specjalizacje oraz branże o kluczowym znaczeniu dla rozwoju gospodarki Pomorza Zachodniego, pn.: Forum Innowacji. Inicjatywa ma na celu sieciowanie współpracy, m.in.: przedsiębiorców, klastrów, administracji oraz przedstawicieli świata nauki, dzięki czemu umożliwia wymianę doświadczeń i oczekiwań odnośnie kierunków rozwoju regionu,
• inicjowanie działalności regionalnych doradców ds. innowacyjności – Brokerów Innowacji, którzy łączą dostawców i odbiorców innowacji. Podejmują oni bezpośredni kontakt z przedstawicielami przedsiębiorstw w celu zdiagnozowania ich potrzeb i możliwości w zakresie B+R+I. Prowadzone przez nich audyty umożliwiają szybsze identyfikowanie nowych potencjałów regionu oraz skuteczniejsze zarządzanie IS,
• współpraca z ekspertami z różnych środowisk, reprezentującymi wszystkich partnerów poczwórnej helisy, dająca możliwość poznania potrzeb i oczekiwań interesariuszy tworzących ekosystem innowacji Pomorza Zachodniego. Ponadto tworzone wspólnie z ekspertami zespoły i ciała doradcze ułatwiają pozyskiwanie informacji zwrotnych na temat skuteczności podejmowanych przez Samorząd działań, a także umożliwiają projektowanie bardziej dopasowanych narzędzi wsparcia,
• współorganizowanie i współuczestnictwo w branżowych spotkaniach, seminariach i konferencjach dotyczących B+R+I, umożliwiające wymianę pomysłów, poglądów, dobrych praktyk z ekspertami z różnych środowisk, co stanowi informację zwrotną o potrzebie kontynuacji lub reorientacji prowadzonej polityki innowacyjnej,
• bieżący monitoring społeczno-gospodarczej sytuacji regionu na podstawie dostępnych krajowych i zagranicznych statystyk publicznych, baz danych i innych dostępnych źródeł (rozdział 7: System monitorowania).

Proces przedsiębiorczego odkrywania odbywa się również na poziomie transregionalnym. Współpraca między regionami stwarza okazję do wymiany doświadczeń związanych zarówno z samym PPO, jak również dobrych praktyk w zarządzaniu tym procesem przez władze publiczne. Transregionalna współpraca ma charakter horyzontalny i, dzięki transferowi wiedzy, a także poprzez wyszukiwanie komplementarnych interesów w określonych działaniach i sektorach gospodarki, pomaga w określeniu potencjału innowacyjnego regionu. Pomorze Zachodnie jest partnerem m.in. Forum Parlamentarnego Południowego Bałtyku, Policy Learning Platform - Programu Interreg Europa, czy też Platformy S3. Partycypacja w tych grupach pozwala na uzyskanie niezbędnego doradztwa, wymianę dobrych praktyk w ramach narzędzi opracowywania, wdrażania i oceniania strategii inteligentnych specjalizacji.

Strategiczne podejście Samorządu Województwa do wsparcia procesu przedsiębiorczego odkrywania oraz przekonanie o jego fundamentalnej roli w skutecznym rozwoju regionu ma swoje odzwierciedlenie w dokumentach opracowywanych przez Urząd Marszałkowski. W Strategii Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2030, będącej kluczowym dokumentem wyznaczającym kierunki rozwoju Pomorza Zachodniego, podkreśla się rolę PPO w identyfikacji i rozwoju inteligentnych specjalizacji gospodarczych województwa, wskazując jednocześnie Samorząd Województwa jako koordynatora tego procesu. Także w Polityce Gospodarczej Województwa Zachodniopomorskiego, stanowiącej uzupełnienie zagadnień podejmowanych w RIS3 WZ, realizację procesu przedsiębiorczego odkrywania wskazano jako jeden z głównych celów dokumentu. Opracowania podkreślają istotność prowadzenia stałego dialogu z uczestnikami regionalnego systemu innowacji, reprezentującymi obszary inteligentnych specjalizacji, identyfikacji sektorów wzrostowych gospodarki oraz nisz gospodarczych. Charakterystyka zachodniopomorskich inteligentnych specjalizacji, ich opis, metodyka wyznaczania i zarządzania zaprezentowana została w odrębnym dokumencie pn.: Inteligentne Specjalizacje Pomorza Zachodniego.

Ekspansja światowego biznesu uwypukla kwestie komplementarności struktur gospodarczych oraz specjalizacji produkcyjnych i handlowych poszczególnych krajów i regionów. Ambicjami Władz Samorządowych jest więc takie zarządzanie inteligentnymi specjalizacjami Pomorza Zachodniego, które umożliwia i zapewnia ich umiejscowienie nie tylko w krajowej, ale również międzynarodowej konfiguracji stosunków gospodarczych.