Poszczególne specjalizacje gospodarcze danego terytorium (np. województwa) zazwyczaj wykazują zróżnicowaną obecność na jego obszarach składowych (np. subregiony, powiaty) zarówno pod względem ilościowym (rozmieszczenie zasobów i aktywności) jak i jakościowym (konkurencyjność). Znajomość takich zróżnicowań jest niezbędna w procesie planowania i realizacji polityki rozwoju w jej kontekście terytorialnym m.in. po to, by do poszczególnych obszarów składowych adresować optymalnie dobrane narzędzia wsparcia.
Dlatego też - w ramach prac nad identyfikacją i monitorowaniem inteligentnych specjalizacji Pomorza Zachodniego - w oparciu o dostępne dane statystyczne dokonano analizy występowania tych specjalizacji w jego powiatach wg metodologii przedstawionej poniżej.
Z przeprowadzonych analiz wynikają następujące wnioski:
- Inteligentnymi specjalizacjami o bardzo wysokiej koncentracji terytorialnej są:
- Produkty drzewno-meblarskie, gdzie 70% eksportu ma miejsce w powiecie goleniowskim;
- Produkty oparte na technologiach informacyjnych gdzie 67% eksportu pochodzi ze Szczecina.
- Wysoka koncentracja terytorialna występuje także dla specjalizacji:
- Multimodalny transport i logistyka - 58% eksportu ze Szczecina;
- Wielkogabarytowe konstrukcje wodne i lądowe - 52% eksportu pochodzi ze Szczecina;
- Produkty inżynierii chemicznej i materiałowej - 52% eksportu z powiatu polickiego.
- Specjalizacjami najbardziej rozproszonymi terytorialnie są:
- Nowoczesne przetwórstwo rolno-spożywcze, gdzie najwyższy udział eksportu wynosi jedynie 18% i przypada na Miasto Koszalin;
- Zaawansowane wyroby metalowe - gdzie 22% eksportu pochodzi z powiatu stargardzkiego.
- Podsumowując powyższe można stwierdzić, że większość inteligentnych specjalizacji Pomorza Zachodniego charakteryzuje się wysoką, istotną koncentracją terytorialną.
- Powiatami, których gospodarka wykazuje bardzo wysoką koncentrację specjalizacyjną są powiat goleniowski i powiat szczecinecki, w których ponad 70% eksportu przypada na specjalizację "produkty drzewno-meblarskie". Niewiele niższa koncentracja występuje w powiecie świdwińskim, gdzie 67% eksportu pochodzi ze specjalizacji "nowoczesne przetwórstwo rolno-spożywcze". O wysokiej koncentracji można mówić także w odniesieniu do powiatu polickiego (54% dla produktów inżynierii chemicznej i materiałowej) oraz kołobrzeskiego i sławieńskiego, w których dominuje specjalizacja "nowoczesne przetwórstwo rolno-spożywcze".
- Najbardziej rozproszona struktura specjalizacji występuje w mieście Szczecinie oraz powiatach gryfickim, kamieńskim i koszalińskim. Należy jednak zauważyć, że nawet w tych powiatach wartość wskaźnika koncentracji specjalizacyjnej jest wyższa niż wartość obliczona dla całego województwa, co świadczy o tym że także i one charakteryzują się pewnym zróżnicowaniem profilu specjalizacyjnego. Jedynie w powiecie gryfickim żadna z inteligentnych specjalizacji nie posiada udziału eksportu przekraczającego 30%.
- Wysoka koncentracja specjalizacyjna tylko w przypadkach dwóch powiatów - goleniowskiego i polickiego - skorelowana jest z korzystnymi wskaźnikami gospodarczymi. Na podstawie otrzymanych wyników obliczeń można jedynie sformułować wniosek, że taka korelacja ogranicza się do przypadków negatywnych: Powiaty o bardzo niskiej koncentracji specjalizacyjnej co do zasady osiągają słabe wskaźniki gospodarcze. Specjalizowanie się powiatów można więc uznać za warunek konieczny lecz nie wystarczający dla rozwoju gospodarczego.
- Obszary niebędące inteligentnymi specjalizacjami mają istotny (ponad 30%) udział w eksporcie jedynie w trzech powiatach: kamieńskim (44%), stargardzkim (31%) oraz łobeskim (30%). Z kolei najniższy udział tych obszarów występuje w powiatach: białogardzkim (4%), goleniowskim (6%) i szczecineckim (8%). Można powiedzieć, że gospodarki tych powiatów są w największym stopniu zgodne z inteligentnymi specjalizacjami regionu.
- Zastanawiające mogą się wydawać wartości wskaźników otrzymane dla miasta Szczecina: Z jednej strony struktura specjalizacji stolicy regionu wskazuje na ich rozproszenie, z drugiej zaś Szczecin dominuje w strukturze powiatowej aż trzech specjalizacji. Taka sytuacja wynika z dużych rozpiętości w potencjałach rozpatrywanych tu struktur tj. powiatów (gdzie Szczecin jest ok 11-krotnie większy od powiatu łobeskiego) oraz specjalizacji, gdzie np. produkty drzewno-meblarskie generują ok 9-krotnie wyższy eksport niż opakowania przyjazne środowisku.
- Inteligentne specjalizacje tworzą wyróżniające się międzypowiatowe skupienia przestrzenne jedynie w Szczecińskim Obszarze Metropolitalnym, co dużej mierze wynika z występującego tam potencjału demograficznego, gospodarczego i intelektualnego. Najwyraźniejsze skupienie występuje dla specjalizacji "produkty oparte na technologiach informacyjnych", która - pod względem eksportu - w ponad 90% zlokalizowana jest w Szczecinie (67%), powiecie polickim (20%) i stargardzkim (4%). W przypadku pozostałych specjalizacji (za wyjątkiem nowoczesnego przetwórstwa rolno-spożywczego) na obszarze SOM generowane jest przynajmniej 50% ich eksportu z jednoczesnym (przeważnie) zachowaniem wysokiej konkurencyjności.
- Na mniej rozwiniętych obszarach Pomorza Zachodniego (zdefiniowanych np. poprzez status Specjalnej Strefy Włączenia) reprezentowane są wszystkie inteligentne specjalizacje regionu lecz ich rozmieszczenie ma charakter nieregularny, wynikający z lokalnych skupień przedsiębiorstw należących do danej specjalizacji lub nawet obecności jednego dużego przedsiębiorstwa. Jedyną specjalizacją pokrywającą w miarę regularny sposób cały obszar SSW jest "nowoczesne przetwórstwo rolno-spożywcze". Szczególnie korzystnie prezentuje się ona w powiatach: świdwińskim, kołobrzeskim, sławieńskim, drawskim, białogardzkim, łobeskim, gryfińskim i koszalińskim a także (już poza SSW) w mieście Koszalinie i Świnoujściu.
- Pozostałe specjalizacje wyróżniają się pod względem zauważalnego udziału w gospodarce danego powiatu oraz korzystnych wskaźników gospodarczych w następujących, niewymienionych wcześniej przypadkach:
- wielkogabarytowe konstrukcje wodne i lądowe: w powiecie wałeckim, białogardzkim, pyrzyckim i Świnoujściu,
- zaawansowane wyroby metalowe: w powiecie drawskim, pyrzyckim, choszczeńskim, białogardzkim, wałeckim i Świnoujściu,
- produkty drzewno-meblarskie: w powiecie sławieńskim, białogardzkim, myśliborskim i pyrzyckim,
- opakowania przyjazne środowisku: w powiecie choszczeńskim i gryfickim,
- produkty inżynierii chemicznej i materiałowej: w powiecie gryfińskim, łobeskim i w Koszalinie,
- multimodalny transport i logistyka: w powiecie myśliborskim, kamieńskim, gryfickim oraz Koszalinie i Świnoujściu.
- W badaniu zidentyfikowano także wiele przypadków, gdy w danym powiecie dana specjalizacja osiągnęła bardzo dobre wartości wskaźników związanych z konkurencyjnością jednak jej udział w gospodarce powiatu (np. w eksporcie lub zatrudnieniu) był niewielki. Wydaje się, że najczęściej oznacza to obecność pojedynczego, dobrze prosperującego przedsiębiorstwa dla którego koncentracja terytorialna będzie widoczna dopiero skali ponadpowiatowej lub nawet ponadregionalnej.
- Podsumowując można stwierdzić, że:
- inteligentne specjalizacje Pomorza Zachodniego w sposób istotny są obecne w każdym powiecie województwa,
- niemal każdy powiat Pomorza Zachodniego posiada swój odrębny profil inteligentnych specjalizacji charakteryzujący się wysoką lub zauważalną koncentracją (jedna lub dwie specjalizacje dominujące),
- istotnym źródłem sukcesu powiatów, które w skali województwa posiadają najkorzystniejsze wartości wskaźników gospodarczych, są inteligentne specjalizacje.