W nowoczesnej gospodarce współpraca oraz budowanie relacji odgrywa coraz większą rolę. Proces ten ma szczególne znaczenie podczas prowadzenia projektów innowacyjnych. Wtedy właśnie następuje zebranie rozproszonej dotąd wiedzy, w celu stworzenia nowatorskiego produktu lub usługi. Podobna sytuacja zachodzi podczas kreowania potencjału innowacyjnego regionu. W tym przypadku wpływ na cały proces mają różni, często rozproszeni terytorialnie aktorzy, nieposiadający wielu formalnych powiązań, reprezentujący różny stan wiedzy i kompetencji. Mnogość ról oraz interesów nie pozwala na stworzenie idealnego, spełniającego oczekiwania wszystkich stron modelu. Ponadto, przy tak zróżnicowanym środowisku, praktycznie niemożliwe jest pełne zintegrowanie wszystkich interesariuszy. Biorąc pod uwagę powyższe uwarunkowania, budowę ekosystemu innowacji województwa zachodniopomorskiego oparto na czterech obszarach, współtworzących ze środowiskiem naturalnym rodzimy ekosystem:

 

Społeczeństwo

Mieszkańcy Pomorza Zachodniego, jako istotny element ekosystemu innowacji, są nośnikami idei, tworzą kulturę, a jednoczenie są inicjatorami zmian. Bez ich udziału nie jest możliwe skuteczne wdrażanie nowoczesnych rozwiązań, ponieważ są ich ostatecznymi odbiorcami. Społeczeństwo innowacyjne utożsamia się z regionem, angażuje w poszukiwanie nowych rozwiązań, jest świadome ich roli we współczesnej gospodarce, jest kreatywne, otwarte na zmiany, uczy się przez całe życie, dostosowuje kwalifikacje, by być mobilnym zawodowo oraz partycypuje w tworzeniu innowacyjnego regionu.

 

Biznes

Biznes, przystosowując się do zmian uwarunkowań rynkowych, wprowadza i komercjalizuje rozwiązania wypracowane w ekosystemie innowacji. Skuteczne działanie biznesu w tym systemie wymaga zapewnienia wyedukowanego kapitału ludzkiego, jak i odpowiedniego zaplecza finansowego na wzmacnianie potencjału badawczo-rozwojowego oraz wykorzystywanie zaawansowanych technologii. Wspieranie działań na rzecz rozwoju IS i transformacji przemysłowej, możliwe dzięki upowszechnianiu działalności B+R+I, stwarzać będzie warunki sprzyjające wzrostowi konkurencyjności biznesu w regionie.

 

Nauka

Nauka, jako kluczowy element rozwoju innowacyjności, łączy funkcje badawcze i edukacyjne, odpowiadając za tworzenie i dystrybuowanie wiedzy wśród innych członków ekosystemu. Rozwój posiadanej przez jednostki naukowe infrastruktury technicznej, niezbędnej do prowadzenia prac B+R oraz ścisła współpraca z biznesem, szczególnie w obszarach IS, intensyfikują implementację i dyfuzję nowych rozwiązań w gospodarce. Wykorzystywanie dorobku naukowego i infrastruktury regionu pozwala na budowanie wysokiej jakości, elastycznych zasobów kadrowych, zgodnie z zapotrzebowaniem rynku.

 

Instytucje

Instytucje, będące składową ekosystemu innowacji, pełnią w nim rolę animatora i koordynatora. Pomimo narzuconych im ustawowo wymogów realizacji określonych zadań, nie odgrywają nadrzędnej roli. Instytucje, włączając Samorząd, powinny być postrzegane w tym modelu jako element zapewniający informacje, monitoring oraz odpowiednie kanały komunikacji, tak aby tworzony ekosystem innowacji mógł działać sprawnie i efektywnie. Zwiększenie podaży i podniesienie jakości e-usług sektora publicznego, szczególnie e-administracji, e-edukacji i e-zdrowia, przyczyni się do rozwoju instytucji w regionie.

 

System interakcji pomiędzy uczestnikami zachodniopomorskiego ekosystemu innowacji nie ma charakteru liniowego - jego sieciową specyfikę odzwierciedla splot wzajemnie uzupełniających się i przeplatających relacji. Rozwój tego systemu zależny jest od stopnia zaangażowania podmiotów go tworzących i skutkuje synergicznymi efektami na różnych płaszczyznach. Wszyscy uczestnicy systemu są jego równoważnymi elementami i pełnią równie istotne role.

W centrum ekosystemu znajduje się człowiek jako jednostka – mieszkaniec, biznesmen, naukowiec, uczestnik społeczeństwa obywatelskiego. Wszystkie wdrażane innowacje mają na celu uczynienie jego życia łatwiejszym, przyjemniejszym, bardziej interesującym. Ponadto stanowią impuls do dalszego jego rozwoju, a w konsekwencji całego regionu.

Bazowym obszarem zachodniopomorskiego ekosystemu innowacji jest środowisko naturalne. Pełni ono rolę sceny, na której odgrywa się proces zmian. Dzięki innowacjom ekologicznym oraz budowaniu wspólnej odpowiedzialności za przyrodę, możliwe jest doprowadzenie do zmniejszenia negatywnego oddziaływania gospodarki regionu na stan środowiska naturalnego, przy równoczesnym zwiększeniu efektywności wykorzystania wyczerpujących się zasobów naturalnych.

Dobrobyt przyszłych pokoleń zależy od dziś zaplanowanych i podejmowanych działań. Pomorze Zachodnie chce prowadzić harmonijną politykę rozwoju innowacyjności, która będzie zapewniała narzędzia wsparcia dla społeczeństwa, gospodarki, nauki oraz środowiska naturalnego. Wyznaczone w strategii innowacji cele nawiązują do Strategii Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2030 oraz odpowiadają na wyzwania przedstawione przez ONZ w Agendzie na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030. Przedstawione postulaty są na tyle uniwersalne, że ich założenia mogą jednocześnie wpisywać się w kilka celów zaprezentowanych w niniejszej strategii – jest to zabieg celowy i mający ukazywać komplementarność założeń obydwu dokumentów.

Osiągnięcie celów zrównoważonego rozwoju wymaga dalekowzrocznego planowania zmierzającego do realizacji potrzeb obecnych i przyszłych pokoleń. Tym samym, formułując cele strategii innowacji, szczegółowo analizowane były zapisy Agendy. Szereg wyzwań, zróżnicowanie potrzeb i preferencji społecznych narzuca przyznawanie pierwszeństwa działaniom i wprowadzanie nowych metod zarządzania regionem. Globalne kwestie, szczególnie te klimatyczne, gospodarcze, czy społeczne, osiągnęły poziom złożoności, w którym potrzebne jest zaangażowanie wszystkich aktorów rynku, również samorządów. Skuteczna realizacja celów stworzy podwaliny do dalszego stabilnego i inkluzywnego wzrostu społeczno-gospodarczego.

 

Cel 1: Rozwój społeczeństwa innowacyjnego

Czynnik ludzki to najistotniejszy kreator i beneficjent wszelkiej działalności innowacyjnej kierującej społeczno-gospodarczą transformację regionu w stronę gospodarki przyszłości. Tworzenie rozwiązań Zachodniopomorskiej Gospodarki 4.0 i ich skuteczna implementacja, wymagają dostrzeżenia znaczenia innowacji we wszystkich obszarach funkcjonowania człowieka. Stwarza to potrzebę kształtowania w społeczeństwie postaw otwartości, kreatywności i zdolności do współpracy, które sprzyjają wprowadzaniu nowatorskich rozwiązań. Innowacyjność regionu jest wypadkową rozwoju społecznego i gospodarczego, która zawsze znajduje swój wyraz w przestrzeni kulturowej danej społeczności. Bez odpowiedniego wsparcia, edukacji, komunikacji oraz włączania mieszkańców w ekosystem innowacji nie jest możliwe ukształtowanie innowacyjnego regionu, będącego składową europejskiej i światowej gospodarki.

1.1 Edukacja w zakresie innowacji

Innowacyjność jest drogą do ciągłego podnoszenia jakości życia. W związku z tym należy dążyć do zmiany postaw mieszkańców w stosunku do nowatorskich rozwiązań. Niezbędnym jest transformacja postrzegania innowacyjności przez partnerów helisy i zwiększanie ich świadomości w zakresie innowacji. Równy dostęp do wysokiej jakości, włączającego kształcenia wszystkich szczebli, ukierunkowanego na potrzeby współczesnego rynku pracy, sprzyja budowaniu przedsiębiorczej, otwartej, nastawionej na ciągłe zdobywanie wiedzy, adaptującej się do zmian zachodniopomorskiej społeczności. Promowanie i wspieranie edukacji w zakresie korzyści płynących z wdrażania koncepcji inteligentnych miast, wykorzystywania OZE, odpowiedzialnej konsumpcji, neutralności klimatycznej gospodarki, stabilnego, inkluzywnego wzrostu społeczno-gospodarczego oraz partycypacji i innowacji społecznych wspierają rozwój innowacyjnego społeczeństwa dla zachodniopomorskiej gospodarki przyszłości.

1.2 Zwiększanie kompetencji cyfrowych oraz rozbudowa infrastruktury teleinformatycznej

Tworzone dziś technologie stają się nieodłączną częścią życia każdego mieszkańca regionu. By sprawnie poruszać się w cyfrowym świecie i w pełni korzystać z udogodnień, jakie ze sobą niesie, koniecznym staje się posiadanie odpowiednich umiejętności cyfrowych oraz nowoczesnej infrastruktury teleinformatycznej. Dzięki powszechnemu dostępowi do niej i jej rozwojowi generować można popyt i ułatwiać dostęp do szeregu e-usług oraz cyfrowych zasobów. Równocześnie niezbędnym jest kształtowanie wśród wszystkich mieszkańców Pomorza Zachodniego kompetencji umożliwiających sprawne, sprawiedliwe i bezpieczne korzystanie z rozwiązań technologicznych, szczególnie w zakresie zcyfryzowanych procesów nauczania.

1.3 Rozwój kapitału ludzkiego na rzecz kształtowania gospodarki przyszłości

Kapitał ludzki ma ogromną wartość dla tworzenia innowacji - odpowiednie zaangażowanie i wykorzystanie potencjału wykwalifikowanych i utalentowanych pracowników sprzyja uzyskiwaniu regionalnej przewagi konkurencyjnej. Mobilność zawodowa i edukacyjna, poprzez wzrost dostępności elastycznych możliwości zmiany kwalifikacji w ramach systemu popytowego, doradztwo zawodowe, czy brokering edukacyjny oraz uczenie się przez całe życie, uelastyczniają rynek pracy. Ponadto system edukacji w regionie, na każdym etapie opieki i kształcenia, powinien w większym stopniu dostrzegać znaczenie wspierania rozwoju kompetencji przyszłości oraz zagadnień związanych z ekologią i transformacją do zielonej gospodarki. Efekty obecnie podejmowanych działań w tym zakresie widoczne będą dopiero w przyszłości, niemniej jednak już dziś wymagają uświadomienia ich rangi.

 

Cel 2: Podniesienie poziomu konkurencyjności przedsiębiorstw

Gospodarka bazująca na wiedzy i kreatywności wymusza oparcie przewag konkurencyjnych na jakości i innowacyjności. Wymaga ciągłego uczenia się i wprowadzania nowoczesnych modeli biznesowych, uwzględniających w każdym aspekcie zarówno człowieka, jak i środowisko naturalne. Nowatorskie rozwiązania, wdrażane w firmach, uelastyczniają ich funkcjonowanie oraz w istotny sposób przyczynią się do zwiększania ich udziału w globalnych łańcuchach wartości. Gospodarka 4.0 skupia uwagę firm na roli innowacyjności w budowaniu przewagi konkurencyjnej, której nieodłącznym elementem jest m.in. zdolność do prowadzania i wdrażania wyników prac B+R – ta zaś powinna być szczególnie wspierana w obszarze IS regionu. Wsparcie powinny uzyskać zarówno duże przedsiębiorstwa, jak i MŚP, w tym startupy, które potrzebują ułatwień również w zakresie prac przedwdrożeniowych, ochrony własności intelektualnej, czy rozwoju personelu.

2.1 Budowa systemu wspierania innowacyjności

W wyniku specjalizacji gospodarczych regiony stały się centrami wytwarzania określonych produktów, usług oraz wiedzy. W celu dynamizowania ich rozwoju gospodarczego konieczna jest inkubacja i akceleracja przedsiębiorstw oraz budowa ekosystemu startupowego. Ponadto firmy powinny mieć możliwość zakupu proinnowacyjnych usług świadczonych przez akredytowane IOB. Znaczącą uwagę należy poświęcić sieciowaniu, które jest szczególne istotne dla rozwoju startupów, stowarzyszeń gospodarczych i ośrodków B+R. Podmioty te wymagają wsparcia, dzięki któremu zwiększy się stopień współpracy i dzielenia się wiedzą. Istotny jest także wzrost aktywnego zaangażowania inicjatyw klastrowych i centrów transferu technologii w regionalny ekosystem innowacji, a także dalsza profesjonalizacja ich usług.

2.2 Wsparcie prac B+R ze szczególnym uwzględnieniem inteligentnych specjalizacji

Zmieniające się uwarunkowania oraz rosnąca konkurencja wymusza na przedsiębiorstwach konieczność ciągłego ulepszania swojej oferty oraz wprowadzania szeregu innowacji. Taki ciągły wyścig wymaga zaangażowania znaczących nakładów czasu, rozwoju kompetencji personelu badawczego, specjalistycznego sprzętu i zasobów finansowych. Szczególnego wsparcia wymagają firmy z sektora MŚP oraz konsorcja z ich udziałem. Koniecznym jest rozwijanie zarówno bazy laboratoryjnej firm, jak i publicznej, otwartej infrastruktury, wykorzystywanej na cele B+R. Działania te, kierowane zwłaszcza do branż tworzących inteligentne specjalizacje regionu, umożliwią zwiększenie intensywności wykorzystania technologii i wiedzy w gospodarce oraz wspieranie procesów komercjalizacji wyników badań.

2.3 Wdrażanie nowoczesnych, w tym ekologicznych rozwiązań w przedsiębiorstwach

Stopień innowacyjności procesów produkcyjnych i usługowych determinuje osiąganie przewagi konkurencyjnej, w poszanowaniu dla środowiska naturalnego, dlatego należy uświadamiać pracodawcom i pracownikom korzyści płynących z cyfryzacji oraz podnosić kompetencje w tym zakresie. Nowoczesne modele biznesowe powinny opierać się na zwiększeniu zaawansowania cyfrowego firm, a także automatyzacji i robotyzacji produkcji, ze szczególnym uwzględnieniem wdrażania zielonych technologii i innowacji prośrodkowiskowych. Zachodząca transformacja w kierunku Gospodarki 4.0 powinna być zgodna z zasadami zrównoważonego rozwoju, Zielonego Ładu, a wsparcie kierowane do wszystkich firm, również tych mniej zaawansowanych technologicznie, tak aby i one mogły korzystać z nowoczesnych rozwiązań. Wprowadzenie gospodarki niskoemisyjnej przyczyniać się będzie do kierunkowania inwestycji na zrównoważoną działalność gospodarczą oraz transformację ekologiczną, prowadzącą do neutralności klimatycznej.

 

Cel 3: Wzmacnianie roli nauki w budowaniu innowacyjnej gospodarki

Transformacja do gospodarki przyszłości kierunkowana jest na rozwój wiedzochłonnych usług i przemysłu oraz zwiększane wykorzystania nauki, wiedzy i nowoczesnych rozwiązań technologicznych. Możliwe jest to dzięki ciągłemu podnoszeniu jakości kapitału intelektualnego i innowacyjnego zachodniopomorskich firm, a odpowiednio wykształcone kadry są kluczowe dla powodzenia tego procesu. Nauka warunkuje rozwój gospodarki opartej na wiedzy, nadając impuls innowacjom, w szczególności tym tworzonym w wyniku prac B+R. Dalszy rozwój potencjału naukowego i badawczego, zarówno na uczelniach, jak również poza nimi (instytuty i ośrodki B+R), we współpracy z biznesem, pozwolą na wyższą aplikacyjność badań i szybszą absorpcję wypracowanych rozwiązań. Wspieranie kluczowych obszarów badawczych skutkować będzie pojawieniem się i komercjalizacją nowatorskich usług i produktów oraz silniejszą pozycją regionu w globalnych łańcuchach wartości.

3.1 Podniesienie potencjału naukowo-badawczego regionu

Potencjał naukowo-badawczy ma swoje odzwierciedlenie w wysokiej jakości kapitału intelektualnego oraz dobrze rozwiniętej infrastrukturze badawczej. Istotnym jest więc stwarzanie odpowiednich warunków do ich rozwoju, m.in. poprzez możliwość pracy w międzynarodowych zespołach badawczych, zapewnianie dostępu do nowoczesnej infrastruktury badawczo-rozwojowej, publikacje w znaczących czasopismach naukowych, udział w uznanych konferencjach i spotkaniach B+R, a także wsparcie rozwoju uzdolnień, również poza edukacją formalną. Równocześnie należy rozwijać kompetencje kadry dydaktycznej i środowiska naukowo-badawczego pod kątem wdrażania i komercjalizacji wyników prac badawczych oraz nowoczesnych metod nauczania.

3.2 Aktywizacja współpracy nauki z biznesem m.in. w zakresie prac B+R

Efektywne działanie ekosystemu innowacji na Pomorzu Zachodnim wymaga zacieśniania współpracy pomiędzy poszczególnymi jego uczestnikami, zwłaszcza przedstawicielami nauki i biznesu. Wspierać należy zarówno interakcje o charakterze formalnym, jak i nieformalnym, co usprawni procesy wytwarzania, przekazywania i komercjalizowania wiedzy w regionie. Dialog i zaangażowanie wszystkich stron pozytywnie wpływa na budowanie wzajemnego zaufania,
a co z tym idzie otwiera możliwości prowadzenia wspólnych prac badawczo-rozwojowych, „szytych na miarę” zachodniopomorskiego biznesu. Promocja otwartych innowacji, ekoinnowacji oraz współdzielenie niezbędnej infrastruktury technicznej i wiedzy również przyczynia się do wzrostu poziomu innowacyjności. W regionie koniecznym jest propagowanie dobrych praktyk, a także ciągłe doskonalenie oferty i sieciowanie instytucji otoczenia biznesu.

3.3 Dostosowanie oferty edukacyjnej do potrzeb gospodarki przyszłości

Dynamiczny rozwój gospodarki oraz zastosowanie nowoczesnych rozwiązań przemysłu powoduje pojawianie się nowych potrzeb w zakresie kompetencji i kwalifikacji. Wymaga to przebudowy systemu edukacji i dostosowania oferty edukacyjnej Pomorza Zachodniego do potrzeb współczesnego rynku. Dotyczy to kształcenia zarówno na poziomie ogólnym (przedszkole, szkoła podstawowa i średnia), zawodowym, jak i wyższym, z uwzględnieniem wspierania rozwoju kompetencji przyszłości, mobilności zawodowej i wdrażanie idei uczenia się przez całe życie. Tworzenie nowych programów i włączenie w proces nauczania przedstawicieli przedsiębiorstw, specjalistów oraz praktyków gospodarczych, kierunkować będzie dostosowanie oferty szkolnictwa wszystkich szczebli do potrzeb współczesnej gospodarki, a powszechna dostępność do zróżnicowanych usług edukacyjnych, szkoleniowych i certyfikujących stanowić będzie o otwartości systemu edukacji na oczekiwania pracodawców.

 

Cel 4: Kształtowanie otoczenia instytucjonalnego przyjaznego innowacjom

Budowa nowoczesnej, opartej na wiedzy gospodarki jest przedsięwzięciem skomplikowanym i długofalowym, a przy tym wymaga działań na wielu płaszczyznach. Rolą instytucji publicznych jest inicjowanie, aktywizowanie i animowanie działań wszystkich uczestników ekosystemu innowacji, w celu wyzwolenia ich endogenicznego potencjału oraz poszukiwania niszowych obszarów o dużym potencjale rozwojowym. Prowadzona polityka powinna stwarzać przyjazny klimat i zapewniać niezbędne zasoby do prowadzenia badań i wdrażania innowacyjnych rozwiązań. Samorząd w tym celu wykorzystuje szereg narzędzi własnych oraz korzysta z pomocy innych instytucji zaangażowanych w rozwój regionu, jednocześnie kontynuując proces przedsiębiorczego odkrywania i monitorowania inteligentnych specjalizacji, a także wpierając współpracę pomiędzy poszczególnymi uczestnikami helisy.

4.1 Rozwój nowoczesnych instytucji publicznych

Nowoczesne i sprawnie działające instytucje wymagają stosowania innowacyjnych rozwiązań. Jakość oferowanych usług nie dotyczy już tylko sektora prywatnego, ale odgrywa ważną rolę również w działaniu instytucji publicznych, które powinny dążyć do zwiększania podaży oferowanych e-usług. Poprzez zastosowanie otwartych danych oraz wdrażanie koncepcji smart city, sektor publiczny może usprawnić działanie podległych mu instytucji, a także budować klimat zaufania. Innowacyjne i ekologiczne zamówienia publiczne są również skutecznym narzędziem kreowania polityki Pomorza Zachodniego - poprzez preferowanie określonych inwestycji wyznaczyć można kierunki wzrostu gospodarki regionu, podkreślając istotę zrównoważonego rozwoju. Wszystkie te działania będą wpływały na poprawę jakości życia mieszkańców oraz pozwolą zbudować nowoczesne i przyjazne instytucje publiczne, przystosowane do działania w cyfrowym świecie.

4.2 Intensyfikacja wykorzystania różnorodnych metod finansowania innowacji i prac B+R

Prace badawczo-rozwojowe z reguły są obarczone dużym ryzykiem, a ich rezultaty nie zawsze przyczyniają się do sukcesu rynkowego przedsiębiorstwa. Niezbędnym jest więc zapewnienie przedsiębiorcom, uczelniom i zainteresowanym instytucjom otoczenia biznesu, w tym klastrom, szerokiego dostępu do narzędzi finansowych, pozwalających na prowadzenie badań i wdrażanie ich wyników. Oprócz szerszej promocji oferty funduszy europejskich oraz instytucji udzielających pożyczek konieczne jest także wzmacnianie alternatywnych metod finansowania innowacji, m.in. venture capital, crowdfunding, anioły biznesu. Z tego powodu należy podjąć działania zmierzające do stworzenia systemu propagowania wiedzy w tym zakresie, łącznie z mechanizmami wsparcia odnośnie możliwości skorzystania z powyższych instrumentów.

4.3 Doskonalenie procesu przedsiębiorczego odkrywania

Kluczem do sukcesu regionu w Gospodarce 4.0 jest inteligentna specjalizacja i odnalezienie tych kompetencji regionu, które umożliwiają uzyskanie przewagi konkurencyjnej w globalnych i regionalnych łańcuchach dostaw. Dzięki wzmacnianiu aktywnego procesu przedsiębiorczego odkrywania, przy współudziale wszystkich interesariuszy, można wykorzystać ograniczone zasoby dla jak najbardziej efektywnego rozwoju województwa. Identyfikacja specjalizacji nie jest działaniem jednorazowym, lecz procesem ciągłej weryfikacji i analizy środowiska społeczno-gospodarczego. W wyniku tego uporządkowaniu ulega wcześniej rozproszona wiedza, co pozwala wykreować nowe drogi rozwoju, w oparciu o kluczowe specjalizacje w wybranych branżach i sektorach. Pomorze Zachodnie będzie dążyło do doskonalenia tego procesu, przez angażowanie wszystkich środowisk w rozwój swojego ekosystemu innowacji, w szczególności klastrów, które powinny pełnić rolę liderów i animatorów poszczególnych inteligentnych specjalizacji.